Πατέρας του χρυσού αιώνα του ρωσικού πεζογραφικού ρεαλισμού, ο Νικολάι Βασίλιεβιτς Γκόγκολ όρισε πρώτος το περίγραμμα του λογοτεχνικού τοπίου της πατρίδας του. Οι συγγραφείς του ύστερου 19ου αιώνα έγραψαν στη σκιά του θεματικού και αισθητικού του οράματος· οι μοντερνιστές του 20ού αναγνωρίζουν αμέριστα την επίδρασή του. Η κριτική τον συνέκρινε με τον Θερβάντες, τον Λόρενς Στερν, ακόμη και τον Τζέιμς Τζόυς, στον αριστοτεχνικό χειρισμό της γλώσσας, την ανάμειξη γελοίου και υψηλού, την ιδιοφυή σύλληψη της πολιτισμικής ουσίας και της εθνικής ιδιαιτερότητας της Ρωσίας. Στο "Ημερολόγιο ενός τρελού" ο ήρωας, ένας κατώτερος υπάλληλος, βλέπει να διαψεύδονται οικτρά όλες του οι προσδοκίες και βυθίζεται σταδιακά σε ένα μεγαλομανιακό παραλήρημα, για να καταλήξει στο φρενοκομείο. Στο "Παλτό", σπαρακτική τραγωδία ενός ασήμαντου ανθρωπάκου, ήρωας είναι ένας φτωχός γραφιάς που κατορθώνει, με αιματηρές οικονομίες, να αποκτήσει ένα καλό παλτό - το οποίο, όχι μόνο τον προστατεύει από το κρύο, αλλά του προσφέρει έξαφνα κύρος και αποδοχή. Όμως, ένα βράδυ πέφτει θύμα ληστείας και χάνει το πολύτιμο παλτό του· στην προσπάθειά του να το ξαναβρεί, έρχεται αντιμέτωπος με το εφιαλτικό γραφειοκρατικό κατεστημένο και λίγο αργότερα πεθαίνει, στερημένος από την κοινωνική του οντότητα. (από τον πρόλογο της Κατερίνας Σχινά)